Informacje o radioterapii z pól zewnętrznych obejmującej piersi i ścianę klatki piersiowej

Podane informacje pomogą przygotować się do radioterapii z pól zewnętrznych obejmującej piersi lub ścianę klatki piersiowej w Memorial Sloan Kettering (MSK). Wskażą pacjentowi, czego może się spodziewać i jak dbać o siebie przed, w trakcie oraz po zakończeniu radioterapii.

Przed rozpoczęciem radioterapii należy uważnie przeczytać te materiały. Są one źródłem informacji i warto korzystać z nich w dniach poprzedzających terapię w celu przygotowania się do niej.

Informacje o radioterapii

W radioterapii stosuje się promieniowanie wysokoenergetyczne do leczenia nowotworów. Promieniowanie niszczy komórki nowotworowe i utrudnia ich namnażanie. Ułatwia to organizmowi pozbycie się uszkodzonych komórek nowotworowych w naturalny sposób. Radioterapia wpływa również na zdrowe komórki, jednak są one w stanie zregenerować się, czego nie potrafią komórki nowotworowe.

Radioterapia wymaga czasu, aby być skuteczna. Potrzeba dni lub tygodni leczenia, zanim komórki nowotworowe zaczną obumierać. Po radioterapii obumierają one dalej przez kolejne tygodnie lub miesiące.

Sesje radioterapii mogą odbywać się przed zabiegiem lub chemioterapią, w ich trakcie lub po ich zakończeniu.

Informacje o radioterapii z pól zewnętrznych

Podczas radioterapii z pól zewnętrznych aparat zabiegowy będzie kierował wiązki promieniowania bezpośrednio na guz spoza ciała pacjenta. Wiązki przechodzą przez ciało i niszczą komórki nowotworowe na ich drodze. Promieniowania nie widać ani nie czuć.

Leczeniu metodą radioterapii z pól zewnętrznych można poddać 1 lub więcej następujących obszarów ciała:

• Piersi
• Ściana klatki piersiowej
• Węzły chłonne w okolicy obojczyka
• Węzły chłonne pod pachą
• Węzły chłonne w okolicy mostka

Onkolog radioterapeuta i pielęgniarka omówią z pacjentem plan terapii.

Rola pacjenta w zespole radioterapii

Zespół ds. radioterapii będzie wspólnie zajmował się pacjentem. Pacjent jest częścią tego zespołu, a jego rola obejmuje:

• Punktualne przychodzenie na wizyty
• Zadawanie pytań i zgłaszanie obaw
• Informowanie zespołu ds. opieki o wystąpieniu objawów związanych z terapią
• Powiadamianie zespołu ds. opieki w razie wystąpienia bólu
• Dbanie o siebie w domu, w szczególności poprzez:
  • Rzucenie palenia. W MSK są dostępni specjaliści, którzy mogą pomóc w rzuceniu palenia. Więcej informacji na temat naszego Programu leczenia uzależnień od tytoniu (Tobacco Treatment Program) można uzyskać pod numerem 212-610-0507.
  • Dbanie o skórę zgodni z instrukcjami zespołu ds. opieki.
  • Przyjmowanie płynów zgodnie z instrukcjami zespołu ds. opieki.
  • Przyjmowanie pokarmów zalecanych przez zespół ds. opieki.
  • Utrzymywanie stałej masy ciała.

Przed radioterapią

Witaminy i suplementy diety w trakcie radioterapii

W trakcie radioterapii dobrze jest przyjmować preparat multiwitaminowy. Niemniej nie należy przyjmować dawki większej niż zalecana dzienna porcja dowolnej witaminy lub minerałów.

Nie należy przyjmować żadnych innych suplementów diety bez konsultacji z członkiem zespołu ds. opieki. Przykładowe suplementy diety to witaminy, minerały oraz suplementy ziołowe i roślinne.

Wizyta symulacyjna

Przed rozpoczęciem radioterapii zostanie przeprowadzona procedura planowania terapii zwana symulacją. Podczas symulacji radioterapeuci wykonają badania obrazowe i mogą oznaczyć skórę pacjenta tatuowanymi kropkami. Powyższe czynności służą:

• wyznaczeniu obszaru leczenia;
• określeniu odpowiedniej dawki (ilości) promieniowania;
• ograniczeniu dawki promieniowania, która dociera do sąsiednich tkanek.

Symulacja trwa od około 60 do 90 minut.

Przygotowanie do symulacji

Podczas symulacji pacjent leży w jednej pozycji. Jeżeli leżenie w bezruchu jest dla pacjenta niekomfortowe, powinien porozmawiać z lekarzem. Przed symulacją pacjent może również przyjąć paracetamol (Tylenol^®) lub zazwyczaj przyjmowane leki przeciwbólowe.

Należy włożyć wygodną odzież, którą można łatwo zdjąć. Konieczne może być rozebranie się od pasa w górę i założenie koszuli szpitalnej. Bez zgody członka zespołu radioterapeutycznego nie należy zakładać biżuterii ani nakładać na skórę pudru, balsamu lub kremu.

Usuwanie urządzeń ze skóry

Pacjent może nosić na skórze określone urządzenia. Producenci urządzeń zalecają, aby przed symulacją lub sesjami terapeutycznymi zdejmować poniższe urządzenia:

• System ciągłego monitorowania glikemii (CGM)
• Pompa insulinowa

W przypadku korzystania z takiego urządzenia należy zapytać onkologa radioterapeutę czy konieczne jest zdjęcie urządzenia. Jeśli tak, należy pamiętać o przyniesieniu dodatkowego urządzenia, aby założyć je po symulacji lub terapii.

Pacjent może mieć wątpliwości dotyczące sposobu utrzymania właściwego poziomu glukozy po usunięciu urządzenia. W takiej sytuacji przed wizytą należy skonsultować się z lekarzem, który prowadzi leczenie cukrzycy.

Przybycie do ośrodka

Po przybyciu pacjenta na wizytę symulacyjną członek zespołu radioterapeutycznego przeprowadzi rejestrację. Ponadto radioterapeuci przywitają pacjenta i wykonają zdjęcie jego twarzy. Posłuży ono do identyfikacji pacjenta podczas leczenia. Radioterapeuci poinformują pacjenta, czego może spodziewać się podczas symulacji.

W trakcie wizyty wielu pracowników poprosi pacjenta o podanie daty urodzenia oraz podanie i przeliterowanie imienia oraz nazwiska. Służy to celom bezpieczeństwa. Tego samego dnia mogą zostać przyjęte osoby o identycznym lub podobnym nazwisku.

Podczas symulacji

Jeżeli podczas symulacji konieczne będzie rozebranie się od pasa w górę i założenie koszuli szpitalnej, pracownik zaprowadzi pacjenta do przebieralni. Nie należy zdejmować butów. Może zajść konieczność zdjęcia nakrycia głowy takiego jak peruka, turban czy czapka. Jeżeli pacjent potrzebuje pomocy przy przebieraniu, należy o tym poinformować członka zespołu radioterapeutycznego. Członek zespołu pomoże pacjentowi w przebieralni.

Gdy pacjent będzie gotowy, terapeuci przeprowadzą go do sali symulacji. Terapeuci pomogą pacjentowi ułożyć się na stole do symulacji. Stół będzie przykryty prześcieradłem, ale jest twardy i nie ma poduszki. Jeżeli pacjent nie przyjmował leków przeciwbólowych i uważa, że może ich potrzebować, powinien poinformować o tym radioterapeutów. W miarę możliwości należy poinformować o tym przed rozpoczęciem symulacji.

Podczas symulacji stół będzie przesuwać się w różne pozycje. Radioterapeuci będą włączać i wyłączać światło w sali. Pacjent na każdej ścianie zobaczy czerwone lub zielone światła laserowe. Radioterapeuci używają ich jako wskaźników podczas ustalania pozycji pacjenta na stole. Nie należy patrzeć wprost w lasery. Mogą one uszkodzić oczy.

Podczas symulacji radioterapeuci będą wchodzić i wychodzić z sali. Ktoś jednak zawsze będzie widział i słyszał pacjenta. Pacjent może słyszeć radioterapeutów rozmawiających ze sobą podczas pracy. Będą również informować pacjenta co robią.

W sali symulacji często jest chłodno. W przypadku poczucia dyskomfortu należy zgłosić to radioterapeutom. Podejmą oni wszelkie starania, aby pacjent czuł się komfortowo i miał poczucie prywatności.

Ułożenie

Pacjent może leżeć na plecach lub na brzuchu. Niezależnie od pozycji ręce pacjenta będą uniesione nad głowę. Nie wolno się poruszać po rozpoczęciu symulacji. Ważne jest, aby pozostać w tej samej pozycji. W razie dyskomfortu lub jeśli jest potrzebna pomoc, należy zgłosić to radioterapeutom.

Badania obrazowe

Przeprowadzone zostanie badanie obrazowe obszaru leczenia. Zostanie do tego użyte urządzenie rentgenowskie zwane symulatorem lub tomograf komputerowy (skaner TK) (patrz Rysunek 1). Ta procedura służy wyłącznie do wyznaczenia obszarów leczenia. Nie ma na celu diagnostyki ani wyszukiwania guzów. Jeśli będą potrzebne inne badania obrazowe, pielęgniarka radiologiczna poinformuje, czego można oczekiwać.

Badania obrazowe zajmują około 45 minut. Podczas badania będzie słychać, jak urządzenie włącza się i wyłącza. Choć hałas może wydawać się głośny, radioterapeuci będą słyszeć zgłaszane uwagi.

Znaczniki na skórze (tatuaże)

Radioterapeuci za pomocą markera obrysują na skórze leczony obszar. Konieczne może być również naniesienie na skórze znaczników zwanych tatuażami. W takim przypadku radioterapeuci użyją sterylnej (czystej) igły i kropli atramentu do wykonania takiego tatuażu. Każdemu tatuażowi towarzyszy delikatne ukłucie. Znaczniki nie będą większe niż główka szpilki.

Po wykonaniu tatuaży radioterapeuci wykonają zdjęcia pacjenta w danym ułożeniu. Zdjęcia i tatuaże zostaną wykorzystane do odpowiedniego ułożenia pacjenta podczas radioterapii.

Oznaczenia wykonane markerem można zmyć po symulacji. Tatuaże są trwałe. Nie da się ich zmyć. W przypadku obaw dotyczących wykonania tatuaży w ramach radioterapii, należy porozmawiać z onkologiem radioterapeutą.

Planowanie sesji radioterapii

Pod koniec symulacji zaplanujemy procedurę kalibracji i wizyty radioterapeutyczne. W celu przeprowadzenia sesji radioterapii pacjent zostanie przypisany do urządzenia do radioterapii.

W przypadku radioterapii po lumpektomii pacjent będzie poddawany zabiegom radioterapii całej piersi przez okres od 3,5 do 5 tygodni. W przypadku radioterapii ściany klatki piersiowej lub węzłów chłonnych w okolicy obojczyka, pod pachą lub w okolicy mostka pacjent będzie poddawany zabiegom radioterapii codziennie przez okres od 5 do 6 tygodni. Onkolog radioterapeuta omówi z pacjentem plan leczenia.

Obecność jest wymagana na wszystkich wizytach radioterapeutycznych. Radioterapia może nie zadziałać w przypadku opuszczenia sesji. W przypadku braku możliwości stawienia się na sesji radioterapii należy skontaktować się z gabinetem onkologa radioterapeuty, aby powiadomić o tym zespół radioterapeutyczny. Aby z jakiegokolwiek powodu zmienić termin zabiegu, należy porozmawiać o tym ze swoimi radioterapeutami.

Planowanie terapii

Onkolog radioterapeuta we współpracy z zespołem zaplanuje sesje radioterapii między symulacją a pierwszą sesją radioterapii. W tym celu wykorzysta badania obrazowe wykonane podczas symulacji, aby zaplanować kąty i kształty wiązek promieniowania. Szczegóły są starannie planowane i sprawdzane. Trwa to od 1 do 2 tygodni.

Procedura kalibracji

Przed pierwszą sesją radioterapii zostanie przeprowadzona procedura kalibracji. W zależności od planu leczenia procedura może być przeprowadzona w dniu pierwszej sesji radioterapeutycznej lub od 1 do 2 dni wcześniej.

Procedura kalibracji trwa zwykle około 1 godziny. Jeśli leki przeciwbólowe były pomocne podczas symulacji, można je przyjąć również przed tą procedurą.

Po przybyciu na wizytę w ramach procedury kalibracji pracownik zaprowadzi pacjenta do przebieralni w celu przebrania się w koszulę szpitalną. Następnie w towarzystwie terapeutów należy przejść do sali, w której codziennie będzie odbywać się radioterapia. Radioterapeuci pomogą pacjentowi położyć się na stole zabiegowym w takiej samej pozycji jak podczas symulacji.

Radioterapeuci wykonają specjalne badanie rentgenowskie nazywane filmem radiograficznym, aby mieć pewność, że ułożenie i obszar leczenia są odpowiednie. Filmy radiograficzne będą powtarzane w ciągu całego okresu terapii. Nie będą one stosowane do sprawdzania, czy guz reaguje na leczenie.

W czasie radioterapii

W dniu pierwszej sesji radioterapeutycznej pacjent rozpoczyna nakładanie maści triamcynolonowej 0,1% na skórę w obszarze leczenia. To dostępna na receptę maść, która chroni skórę. Należy ją stosować codziennie rano i wieczorem. Maść należy stosować także w dniach, w których nie zaplanowano sesji radioterapii. Pielęgniarka radioterapeutyczna udzieli dodatkowych informacji na temat maści przed pierwszą sesją terapeutyczną.

Onkolog radioterapeuta może również zalecić stosowanie przezroczystego opatrunku Mepitel^® w celu ochrony skóry w obszarze leczenia. W przypadku zalecenia stosowania takiego opatrunku należy nałożyć go na skórę w obszarze leczenia przed pierwszą sesją radioterapii. Opatrunek należy pozostawić na skórze do czasu, gdy brzegi zaczną się odklejać.

Podczas każdej sesji radioterapii pacjent pozostaje w jednej pozycji przez 10 do 20 minut, w zależności od planu leczenia. Jeśli leżenie w bezruchu może powodować dyskomfort, na 1 godzinę przed wizytami można przyjąć paracetamol (Tylenol^®) lub zazwyczaj przyjmowane leki przeciwbólowe.

Wizyty radioterapeutyczne

Po przybyciu na wizytę radioterapeutyczną należy zgłosić się do recepcji i zająć miejsce w poczekalni. Kiedy radioterapeuci będą gotowi na przyjęcie, poproszą o przebranie się w koszulę szpitalną. Nie należy zdejmować butów.

W czasie sesji radioterapii

Po zaprowadzeniu do sali zabiegowej radioterapeuci pomogą ułożyć się na stole zabiegowym (patrz Rysunek 2). Ułożenie na stole będzie dokładnie takie samo jak podczas symulacji i procedury kalibracji. Radioterapeuci dołożą wszelkich starań, aby pacjent czuł się komfortowo. Następnie opuszczą salę, zamkną drzwi i rozpoczną terapię.

Podczas terapii należy oddychać normalnie, nie ruszając się. Promieniowania nie widać ani nie czuć, ale będzie słychać, jak urządzenie porusza się oraz jak włącza się i wyłącza. Radioterapeuci będą widzieć pacjenta na monitorze i przez całą sesję radioterapii mogą komunikować się z pacjentem za pomocą interkomu. Jeżeli pacjent odczuwa dyskomfort lub potrzebuje pomocy, powinien powiadomić radioterapeutów.

W zależności od planu leczenia czas przebywania w sali zabiegowej będzie wynosić od 10 do 20 minut. Większość tego czasu zostanie poświęcona na ułożenie we właściwej pozycji. Faktyczne leczenie zajmuje tylko kilka minut.

Sesje radioterapii nie powodują napromieniowania ubrań. Można bezpiecznie przebywać w otoczeniu innych ludzi.

Informacje o zwiększonych dawkach

W przypadku radioterapii po lumpektomii pacjent będzie może otrzymać dodatkową dawkę promieniowania po zakończeniu pierwszej części radioterapii. Dodatkowa dawka promieniowania będzie skierowana tylko na obszar, w którym był zlokalizowany guz lub komórki nowotworowe, a nie na całą pierś.

W przypadku radioterapii ściany klatki piersiowej lub węzłów chłonnych w okolicy obojczyka, pod pachą lub w okolicy mostka dodatkowa dawka promieniowania może nie być konieczna.

Podczas wizyty w celu podania dodatkowej dawki promieniowania

Przed podaniem dodatkowej dawki promieniowania radioterapeuta oznaczy skórę pacjenta markerem, aby zaznaczyć pole wymagające dodatkowego napromieniania. Należy założyć koszulkę, która może ulec zabrudzeniu. Barwnik markera może poplamić ubranie. Ponadto znaczniki na skórze nie są trwałe. Nie należy ich zmywać do czasu zakończenia terapii.

Pacjent otrzyma taką samą dawkę promieniowania jak podczas innych sesji terapeutycznych, ale w tym przypadku będzie ona skierowana na mniejszy obszar. Dodatkowa dawka promieniowania może być podana przy użyciu innego urządzenia, a pacjent może leżeć w innej pozycji.

Wizyty kontrolujące stan zdrowia pacjenta

Co tydzień zostaną wyznaczone spotkania z onkologiem radioterapeutą i pielęgniarką w celu omówienia obaw, zapytań o ewentualne skutki uboczne oraz udzielenia odpowiedzi na wszelkie pytania. Takie wizyty będą odbywać się przed każdym zabiegiem lub po nim w każdy ________________. W te dni należy przeznaczyć dodatkową godzinę na wizytę.

W trakcie tych wizyt onkolog radioterapeuta i pielęgniarka zbadają skórę pacjenta w obszarze leczenia. Mogą przepisać maści, kremy lub specjalne opatrunki, które ułatwią pielęgnację skóry.

Aby porozmawiać z onkologiem radioterapeutą lub pielęgniarką w dowolnym momencie między planowanymi wizytami, należy skontaktować się telefonicznie z gabinetem onkologa radioterapeuty lub poprosić radioterapeutę bądź innego członka personelu o kontakt.

Cotygodniowe wiadomości e-mail

Pacjent co tydzień otrzyma wiadomość e-mail z kwestionariuszem dotyczącym objawów. Kwestionariusz informuje zespół radioterapeutyczny o tym, jak pacjent przechodzi radioterapię oraz o występowaniu jakichkolwiek skutków ubocznych. Kwestionariusz należy wypełniać raz w tygodniu przez 8 tygodni po zakończeniu radioterapii.

Można również zapoznać się z informacjami podanymi w artykułach Communicating With Your Care Team: When to Call or Use MyMSK i How to Take Pictures of Your Skin for Your Healthcare Provider.

Działania niepożądane radioterapii piersi lub ściany klatki piersiowej

U niektórych osób mogą wystąpić działania niepożądane. Rodzaj i nasilenie działań niepożądanych zależą od wielu czynników. Obejmują one dawkę promieniowania, liczbę sesji terapeutycznych oraz ogólny stan zdrowia. Działania niepożądane mogą ulec nasileniu w przypadku równoczesnego przyjmowania chemioterapii.

Pacjent może zaobserwować działania niepożądane około 2 tygodni po rozpoczęciu radioterapii. Mogą one nasilać się w trakcie radioterapii, ale stopniowo będą ustępować przez 6 do 8 tygodni po ostatniej sesji terapeutycznej. Niektóre działania niepożądane mogą utrzymywać się dłużej. Należy stosować się do wytycznych zawartych w tej części w celu radzenia sobie z działaniami niepożądanymi w trakcie radioterapii i po jej zakończeniu.

Reakcje skórne i włosów

W trakcie radioterapii skóra i włosy w obszarze leczenia mogą ulegać zmianom. Jest to normalne.

• Skóra może stać się zaróżowiona, zaczerwieniona lub opalona. Może również wyglądać jakby były na niej oparzenia słoneczne. Skóra w zgięciach pod pachą i piersią, nad obojczykiem oraz w innych częściach obszaru leczenia, które były wystawione na działanie promieni słonecznych, może łuszczyć się i mogą pojawiać się pęcherze.
• Skóra może również stać się bardzo wrażliwa i swędzieć.
• Może pojawić się wysypka, zwłaszcza w miejscach, gdzie skóra była wystawiona na działanie promieni słonecznych. W przypadku pojawienia się wysypki w trakcie radioterapii należy poinformować członka zespołu radioterapeutycznego. Wysypka czasami jest objawem infekcji.
• Pod pachą po stronie poddawanej terapii może wypaść część włosów lub wszystkie włosy. Zazwyczaj włosy odrastają w ciągu od 2 do 4 miesięcy po zakończeniu radioterapii.

Jeśli skóra pęka, jest wilgotna lub pojawia się na niej wysięk, należy skontaktować się z zespołem radioterapeutycznym Członkowie zespołu mogą przepisać krem o nazwie Silvadene^® (sulfadiazyna srebra). Onkolog radioterapeuta może także wstrzymać radioterapię do czasu wyleczenia skóry, jednak rzadko jest to konieczne.

Reakcje skórne na radioterapię zazwyczaj są najsilniejsze w okresie od 1 do 2 tygodni po zakończeniu radioterapii. Później stan skóry ulega poprawie. Często reakcje skórne ustępują w ciągu od 3 do 4 tygodni. W razie jakichkolwiek pytań lub obaw należy skontaktować się z onkologiem radioterapeutą lub pielęgniarką.

Wytyczne dotyczące pielęgnacji skóry

Należy postępować zgodnie z poniższymi wytycznymi dotyczącymi pielęgnacji skóry podczas terapii. Należy stosować się do nich, aż stan skóry ulegnie poprawie. Niniejsze wytyczne odnoszą się tylko do skóry w obszarze leczenia.

Pielęgniarka radioterapeutyczna udzieli dodatkowych informacji na temat pielęgnacji skóry. Mogą one dotyczyć stosowania maści, kremów, specjalnych opatrunków lub wszystkich tych 3 środków. Należy stosować się do tych zaleceń.

• Codziennie brać kąpiel lub prysznic, używając ciepłej wody i łagodnego bezzapachowego mydła, takiego jak Neutrogena®, Dove®, mydło dla dzieci, Basis® lub Cetaphil®. Dobrze spłukać skórę i osuszyć ją miękkim ręcznikiem.
• Można użyć dezodorantu na nienaruszoną (nieuszkodzoną) skórę w obszarze leczenia. Jeśli na skórze pojawi się podrażnienie, należy zaprzestać jego stosowania.
• Skórę w obszarze leczenia należy myć delikatnie. Nie używać ściereczki do mycia, gąbki ani szczotki.
• Tatuowane znaczniki wykonane przed terapią są trwałe i nie zmywają się. Podczas zabiegu za pomocą fioletowego markera mogą zostać wykonane inne znaczniki, takie jak obrys leczonego obszaru. Takie znaczniki można usunąć olejem mineralnym, o ile zezwoli na to radioterapeuta.
• 2 razy dziennie nakładać cienką warstwę maści triamcynolonowej 0,1% na skórę w obszarze leczenia. Nie ma potrzeby usuwania maści przed sesjami radioterapeutycznymi. Maść triamcynolonową 0,1% należy stosować 2 razy dziennie każdego dnia przez 2 tygodnie po zakończeniu radioterapii.
• Nie używać alkoholu ani płatków nasączonych alkoholem na skórze w obszarze leczenia.

Należy unikać podrażniania skóry w obszarze leczenia.

• Nosić luźną bawełnianą odzież i bieliznę w obszarze leczenia. Nie nosić obcisłych ubrań, które ocierają się o skórę, w tym biustonoszy z fiszbinami.
• Nie nakładać makijażu ani nie używać perfum, pudrów ani wody po goleniu w obszarze leczenia.
• Nie naklejać taśmy na skórę w obszarze leczenia.
• Jeśli skóra swędzi, nie należy jej drapać. Maść triamcynolonową 0,1% należy stosować 2 razy dziennie. To najlepszy środek na swędzenie.
• Nie golić skóry w obszarze leczenia. Jeśli golenie jest konieczne, należy używać wyłącznie elektrycznej maszynki do golenia. Jeśli na skórze pojawi się podrażnienie, należy zaprzestać jej używania.
• Nie narażać skóry w obszarze leczenia na bardzo wysokie lub bardzo niskie temperatury. Przykładowo przez stosowanie gorących kąpieli, termofora, okładów rozgrzewających czy z lodu.
• Jeśli podczas terapii nie występują reakcje skórne, dozwolone jest pływanie w basenie z chlorowaną wodą. Spłukać chlorowaną wodę tuż po wyjściu z basenu.
• Unikać opalania i poparzeń skóry podczas terapii i przez resztę życia. Przebywając na słońcu, należy użyć balsamu przeciwsłonecznego bez kwasu p-aminobenzoesowego (PABA) z filtrem co najmniej SPF 30. Należy nosić luźne ubrania zakrywające jak największą powierzchnię skóry.

Uczucie dyskomfortu lub obrzęk piersi

Może wystąpić nadmierna wrażliwość piersi po stronie poddanej terapii, zwłaszcza przy sutku. Może również pojawić się dodatkowy płyn w piersi mogący powodować ostre kłucie. Może wystąpić uczucie ciężkości lub obrzęk piersi lub klatki piersiowej. Może wystąpić uczucie sztywności w barku po stronie poddanej terapii.

Te dolegliwości mogą wystąpić w pierwszych kilku dniach radioterapii. Po zakończeniu radioterapii mogą utrzymywać się przez wiele miesięcy. Poniżej podano zalecenia, jak ograniczać ten dyskomfort.

• W przypadku noszenia biustonoszy warto wybrać miękkie, luźne biustonosze bez fiszbin. Dobrym wyborem są biustonosze sportowe lub bawełniane. Można również rozważyć zrezygnowanie z noszenia biustonosza.
• W razie potrzeby można przyjmować leki przeciwbólowe, takie jak niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Przykładowe NLPZ to ibuprofen (Advil®) i naproksen (Aleve®). W przypadku braku możliwości przyjęcia NLPZ można przyjąć paracetamol (Tylenol).

Zmęczenie

Zmęczenie to uczucie znużenia lub osłabienia, brak chęci do robienia czegokolwiek, niezdolność do skupienia uwagi, spowolnienie lub brak energii.

Pacjent może zacząć odczuwać zmęczenie po okresie od 2 do 3 tygodni radioterapii. Pacjent może odczuwać łagodne lub silne zmęczenie i może ono nasilać się o określonych porach dnia. Po zakończeniu radioterapii zmęczenie będzie stopniowo ustępować, ale może utrzymywać się jeszcze przez kilka miesięcy.

Istnieje wiele powodów, dla których można odczuwać zmęczenie podczas radioterapii, w tym:

• wpływ sesji radioterapii na organizm;
• dojazdy na wizyty związane z sesjami radioterapii;
• brak wystarczającej ilości odprężającego snu w nocy;
• niedostateczne spożycie białka i kalorii;
• ból lub inne objawy;
• uczucie lęku lub depresji;
• działania uboczne niektórych leków.

Radzenie sobie ze zmęczeniem

• Pacjenci pracujący mający dobre samopoczucie mogą nadal chodzić do pracy. W przypadku zmęczenia może być pomocne ograniczenie ilości pracy.
• Należy planować codzienne zajęcia. Należy skupić się na niezbędnych i najważniejszych czynnościach i wykonywać je, mając najwięcej energii. Można przykładowo iść do pracy, ale nie zajmować się domem albo iść na mecz dziecka, ale nie wychodzić na kolację do restauracji.
• Warto zaplanować czas na odpoczynek lub krótką drzemkę (10-15 minut) w ciągu dnia, zwłaszcza w przypadku uczucia zmęczenia.
• Każdej nocy należy starać się przespać co najmniej 8 godzin. Wymagana ilość snu może być większa niż przed rozpoczęciem radioterapii. Dobrym rozwiązaniem może być również:
  • wcześniejsze chodzenie spać i późniejsze wstawanie;
  • aktywność w ciągu dnia. Można przykładowo ćwiczyć, spacerować, uprawiać jogę lub jeździć na rowerze.
  • relaks przed snem. Można przykładowo czytać książkę, układać puzzle, słuchać muzyki lub zajmować się innym relaksującym hobby.
• Można poprosić rodzinę i przyjaciół o pomoc w codziennych czynnościach. Należy skontaktować się ze swoją formą ubezpieczeniową, aby sprawdzić, czy usługi opieki domowej są pokrywane.
• Niektóre osoby mają więcej sił, gdy ćwiczą. Należy zapytać onkologa radioterapeutę o to, czy można wykonywać lekki wysiłek fizyczny, taki jak spacerowanie, rozciąganie czy joga. Więcej informacji podano w artykule Managing Cancer-Related Fatigue with Exercise. Materiały te są dostępne online lub można o nie poprosić członka zespołu radioterapeutycznego.
• Należy spożywać wysokokaloryczne i bogate w białko pokarmy oraz napoje. Więcej informacji podano w artykułach Dobre odżywianie w trakcie leczenia choroby nowotworowej i Nutrition and Breast Cancer: Making Healthy Diet Decisions. Te materiały są dostępne online lub można o nie poprosić członka zespołu radioterapeutycznego.

Objawy takie jak ból, mdłości, biegunka, problemy ze snem, uczucie przygnębienia lub niepokoju mogą nasilać uczucie zmęczenia. Należy poprosić onkologa radioterapeutę lub pielęgniarkę o pomoc w razie wystąpienia innych objawów.

Zdrowie seksualne i reprodukcyjne

Podczas radioterapii można utrzymywać aktywność seksualną, chyba że onkolog radioterapeuta wyda inne zalecenia. Ciało nie jest radioaktywne i pacjent nie emituje promieniowania na inne osoby. W przypadku utrzymywania aktywności seksualnej z osobą, która może zajść w ciążę, lub jeśli pacjent może zajść w ciążę, należy stosować środki antykoncepcyjne, aby zapobiec ciąży podczas terapii.

Nowotwór i terapia mogą rodzić obawy dotyczące wpływu na życie seksualne. Radioterapia może w sposób fizyczny i emocjonalny wpływać na zdrowie seksualne. Rozmowa z onkologiem radioterapeutą lub pielęgniarką na temat zdrowia seksualnego może być trudna, ale należy ją przeprowadzić. Rozmowa nie jest konieczna, w razie braku pytań i wątpliwości. W przypadku poczucia dyskomfortu należy pamiętać, że większość osób w trakcie leczenia choroby nowotworowej ma podobne pytania. Dokładamy wszelkich starań, aby każdy pacjent czuł się dobrze pod naszą opieką.

Programy dotyczące zdrowia seksualnego

Oferujemy również programy dotyczące zdrowia seksualnego. Programy te mogą być pomocne w ograniczeniu wpływu choroby nowotworowej lub leczenia na zdrowie seksualne i płodność. Nasi specjaliści pomogą w rozwiązaniu problemów związanych ze zdrowiem seksualnym lub płodnością przed, w trakcie lub po zakończeniu leczenia.

• Aby uzyskać informacje o naszym Female Sexual Medicine & Women’s Health Program (Poradnictwie seksuologicznym i z zakresu zdrowia kobiet) lub umówić się na wizytę, należy zadzwonić pod numer 646-888-5076.
• Aby uzyskać informacje o naszym Male Sexual & Reproductive Medicine Program (Poradnictwo seksuologiczne i z zakresu medycyny reprodukcyjnej dla mężczyzn) lub umówić się na wizytę, należy zadzwonić pod numer 646-888-6024.
• Aby uzyskać informacje o naszym Cancer and Fertility Program (Program dotyczący chorób nowotworowych i płodności), należy porozmawiać z lekarzem.

Inne zasoby

Aby uzyskać więcej informacji na temat zdrowia seksualnego podczas leczenia choroby nowotworowej, należy przeczytać Sex and Your Cancer Treatment. Amerykańskie Stowarzyszenie do Walki z Rakiem (American Cancer Society) również posiada poradniki na temat zdrowia seksualnego podczas leczenia nowotworów. Są to Sex and the Adult Male With Cancer (Seks i dorosły mężczyzna z chorobą nowotworową) lub Sex and the Adult Female With Cancer (Seks i dorosła kobieta z chorobą nowotworową). Można je wyszukać w witrynie internetowej www.cancer.org lub zamówić egzemplarz, dzwoniąc pod numer 800-227-2345.

Zdrowie psychiczne

Obawę lub zdenerwowanie Lęk Samotność Złość

Depresję Bezsilność Frustrację

Odrętwienie Niepewność Zmartwienie

Przyczyną lęku może być również poinformowanie pracodawcy o chorobie nowotworowej czy obawa o możliwość opłacenia rachunków za leczenie. Zmartwieniem może też być wpływ choroby na relacje rodzinne lub obawy o nawrót choroby nowotworowej. Zmartwieniem może też być wpływ leczenia choroby nowotworowej na ciało pacjenta i obawy o atrakcyjność seksualną.

Troska o te sprawy jest zupełnie normalnym zjawiskiem. Tego rodzaju negatywne emocje można odczuwać, chorując na ciężką chorobę lub gdy cierpi na taką bliska osoba. Jesteśmy po to, aby udzielić wsparcia.

Jak opanować negatywne emocje?

Rozmowa z innymi. Skrywanie uczuć, może powodować poczucie osamotnienia. Dzięki rozmowie osoby w otoczeniu będą mogły lepiej zrozumieć w jakiej jesteś sytuacji. Warto porozmawiać o swoich uczuciach z kimś, komu się ufa. Może to być na przykład małżonek lub partner, bliski przyjaciel lub członek rodziny. Można również porozmawiać z kapelanem (doradcą duchowym), pielęgniarką, pracownikiem socjalnym lub psychologiem.

Można dołączyć do grupy wsparcia. Spotkanie z innymi ludźmi chorującymi na nowotwór może być sposobnością do opowiedzenia o swoich uczuciach i uzyskania informacji od innych osób. Pozwala to zrozumieć, jak inni radzą sobie z chorobą nowotworową i leczeniem oraz przypomina, że pacjent nie jest sam.

Wiemy, że ludzie zmagający się z chorobą nowotworową różnią się i mają różne diagnozy. Oferujemy grupy wsparcia dla osób mających podobną diagnozę i tożsamość. Przykładowo można dołączyć do grupy wsparcia dla osób z nowotworem piersi lub do grupy dla pacjentów LGBTQ+ z chorobą nowotworową. Więcej informacji o grupach wsparcia MSK można uzyskać na stronie www.msk.org/vp. Można również porozmawiać z onkologiem radioterapeutą, pielęgniarką lub pracownikiem socjalnym.

Można spróbować technik relaksacyjnych i medytacji. Takie aktywności mogą przynieść odprężenie i relaks. Można spróbować wyobrazić sobie przebywanie w ulubionym miejscu. W tym czasie należy głęboko oddychać. Należy koncentrować się na każdym oddechu lub słuchać kojącej muzyki albo innych dźwięków. Dla niektórych osób inną formą medytacji jest modlitwa. Wytyczne w zakresie medytacji prowadzonej przez ośrodki medycyny integracyjnej są dostępne pod adresem www.msk.org/meditations.

Ćwiczenia fizyczne. Wiele osób uważa, że lekka aktywność, taka jak spacery, jazda na rowerze, joga czy aerobik w wodzie poprawiają samopoczucie. Należy porozmawiać z lekarzem na temat rodzajów ćwiczeń fizycznych, które można wykonywać.

Wszyscy mamy własny sposób radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Często stosujemy to, co zadziałało na nas w przeszłości. Czasami to jednak nie wystarcza. Zachęcamy do rozmowy z lekarzem, pielęgniarką lub pracownikiem socjalnym na temat swoich obaw.

Po radioterapii

Należy wypełniać cotygodniowe kwestionariusze otrzymywane pocztą elektroniczną.

Wizyty kontrolne

Należy pamiętać, aby przychodzić na kolejne wizyty kontrolne u onkologa radioterapeuty. Podczas tych wizyt lekarz zbada, jak nowotwór i organizm pacjenta reagują na radioterapię.

Przed wizytami kontrolnymi należy zapisać swoje pytania i wątpliwości. Należy przynieść ze sobą te pytania wraz z listą wszystkich przyjmowanych leków. W razie pytań lub wątpliwości można również skontaktować się z onkologiem radioterapeutą lub pielęgniarką w dowolnym momencie po zakończeniu radioterapii lub między wizytami kontrolnymi.

W pewnym momencie onkolog radioterapeuta może przekazać pacjenta pod opiekę pielęgniarki specjalizującej się w opiece nad osobami z chorobami nowotworowymi. Taka pielęgniarka jest członkiem zespołu MSK ds. nowotworów piersi. Ściśle współpracuje z onkologiem radioterapeutą. W miarę zmniejszania się potrzeb pacjenta onkolog radioterapeuta i pielęgniarka mogą przekazać dalszą opiekę nad pacjentem lokalnemu lekarzowi. Moment przekazania zależy od konkretnego przypadku chorobowego i planu leczenia.

Witaminy i suplementy diety po radioterapii

• Oprócz radioterapii pacjent może zostać również poddany innym terapiom nowotworowym. W takiej sytuacji należy zapytać lekarza prowadzącego terapię, kiedy można bezpiecznie ponownie rozpocząć przyjmowanie suplementów diety. Przyjmowanie niektórych suplementów diety przed operacją lub podczas chemioterapii nie jest bezpieczne.
• Jeżeli pacjent nie jest poddawany innym terapiom nowotworowym, może rozpocząć ponowne przyjmowanie suplementów diety 1 miesiąc po ostatniej sesji radioterapii.

W przypadku chęci porozmawiania z dietetykiem klinicznym na temat diety lub suplementów należy powiedzieć o tym pielęgniarce radiologicznej.

Kiedy należy kontaktować się z onkologiem radioterapeutą lub pielęgniarką

W następujących sytuacjach należy skontaktować się z onkologiem radioterapeutą lub pielęgniarką:

• Pacjent ma gorączkę wynoszącą co najmniej 38°C (100,4°F).
• Pacjent ma dreszcze.
• Pacjent odczuwa ból skóry lub skóra łuszczy się, pojawiają się pęcherze, skóra jest wilgotna lub pojawiają się sączące wypryski.
• Pacjent odczuwa dyskomfort w obszarze leczenia.
• Obrzęk piersi, pachy lub ramienia powiększa się.
• Występują nowe lub nietypowe objawy.

Dane kontaktowe

Dane kontaktowe

W przypadku pytań lub wątpliwości należy porozmawiać z którymś z członków zespołu radioterapii. Kontakt jest możliwy od poniedziałku do piątku w godzinach od 9:00 do 17:00.

Po 17:00, w weekendy i w dni wolne należy dzwonić pod numer 212-639-2000. Należy poprosić o dyżurnego onkologa radioterapeutę.

Usługi pomocy

Usługi pomocowe MSK

Centrum poradnictwa
www.msk.org/counseling
646-888-0200
Wiele osób uważa, że doradztwo im pomogło. Centrum poradnictwa MSK udziela porad osobom indywidualnym, parom, rodzinom i grupom. Możemy również przepisywać leki pomocne w leczeniu lęku i depresji. Aby umówić się na wizytę, należy zwrócić się do lekarza o skierowanie lub zadzwonić pod powyższy numer telefonu.

Centrum medycyny integracyjnej
www.msk.org/integrativemedicine
Nasze Centrum medycyny integracyjnej oferuje szereg usług, które uzupełniają tradycyjną opiekę medyczną. Należą do nich muzykoterapia, terapie holistyczne, terapia tańcem i ruchem, joga i terapia dotykowa. Aby umówić się na wizytę i skorzystać z tych usług, należy zadzwonić pod numer 646-449-1010.

W Centrum medycyny integracyjnej można również umówić się na konsultacje z lekarzem. Lekarze wspólnie z pacjentem opracują plan zdrowego trybu życia oraz radzenia sobie ze skutkami ubocznymi. Aby umówić się na wizytę, należy zadzwonić pod numer 646-608-8550.

Dietetyka
www.msk.org/nutrition
212-639-7312
Opieka dietetyczna MSK oferuje porady żywieniowe u jednego z naszych certyfikowanych dietetyków. Dietetyk kliniczny porozmawia z pacjentem i omówi jego nawyki żywieniowe. Dietetyk doradzi również, co należy spożywać podczas leczenia i po jego zakończeniu. Aby umówić się na wizytę, należy zwrócić się do członka zespołu ds. opieki o skierowanie lub zadzwonić pod powyższy numer telefonu.

Usługi rehabilitacji
www.msk.org/rehabilitation
Choroby nowotworowe i ich leczenie mogą osłabić ciało i spowodować uczucie zdrętwienia lub napięcia. W niektórych przypadkach może wystąpić obrzęk limfatyczny. Nasi fizjoterapeuci (lekarze medycyny rehabilitacyjnej), terapeuci zajęciowi i fizykoterapeuci mogą pomóc w powrocie do normalnej aktywności.

• Lekarze medycyny rehabilitacyjnej diagnozują i leczą problemy, które wpływają na sposób poruszania się i wykonywania różnych czynności. Mogą oni opracować program rehabilitacji i wesprzeć jego koordynację w MSK lub w miejscu zlokalizowanym bliżej domu pacjenta. Więcej informacji można uzyskać na oddziale medycyny rehabilitacyjnej pod numerem 646-888-1929.
• Terapeuta zajęciowy może pomóc, jeśli pacjent ma problemy z wykonywaniem typowych codziennych czynności. Przykładowo może on zalecić korzystanie z narzędzi, które ułatwiają wykonywanie codziennych czynności. Fizykoterapeuta może nauczyć pacjenta ćwiczeń, które ułatwiają odzyskanie siły i elastyczności. Więcej informacji można uzyskać na oddziale terapii rehabilitacyjnej pod numerem 646-888-1900.

Program wsparcia po terapii nowotworu (Resources for Life After Cancer, RLAC)
646-888-8106
W MSK opieka nie kończy się po zakończeniu terapii. Program RLAC jest przeznaczony dla pacjentów, którzy zakończyli terapię, i ich rodzin.

Program oferuje wiele usług. Dostępne są seminaria, warsztaty, grupy wsparcia oraz porady dotyczące życia po odbyciu terapii. Oferujemy również pomoc związaną z ubezpieczeniem i zatrudnieniem.

Program leczenia uzależnień od tytoniu (Tobacco Treatment Program)
www.msk.org/tobacco
212-610-0507
MSK ma specjalistów, którzy mogą pomóc w rzuceniu palenia. Więcej informacji o Programie leczenia uzależnień od tytoniu można uzyskać pod numerem telefonu 212-610-0507. Można również poprosić pielęgniarkę o informacje na temat programu.

Programy wirtualne
www.msk.org/vp
Nasze programy wirtualne oferują edukację i wsparcie online dla pacjentów oraz opiekunów. Są to sesje na żywo, podczas których można zabierać głos lub tylko słuchać. Dzięki tym sesjom można poznać swoją diagnozę, dowiedzieć się, czego można się spodziewać podczas leczenia i jak przygotować się do leczenia nowotworu.

Sesje są prywatne, bezpłatne i prowadzone przez specjalistów. Aby uzyskać więcej informacji o programach wirtualnych lub zarejestrować się, należy odwiedzić naszą witrynę internetową.

Usługi pomocy w radioterapii

Amerykańskie Towarzystwo Radioterapii Onkologicznej i Onkologii (American Society for Therapeutic Radiology and Oncology)
www.rtanswers.org
800-962-7876
Ta witryna internetowa zawiera szczegółowe informacje o leczeniu nowotworu za pomocą radioterapii. Udostępnia również dane kontaktowe onkologów radioterapeutów w danej okolicy.

Zewnętrzne usługi pomocy

Istnieje wiele innych usług wsparcia, z których można skorzystać przed, w trakcie i po leczeniu choroby nowotworowej. Niektóre oferują grupy wsparcia i informacje, podczas gdy inne mogą pomóc w transporcie, zakwaterowaniu i kosztach leczenia.

Aby uzyskać wykaz usług pomocy, należy odwiedzić stronę internetową www.msk.org/pe/external_support_services. Można również porozmawiać z pracownikiem socjalnym MSK, dzwoniąc pod numer 212-639-7020.

Pytania do onkologa radioterapeuty

Przed przybyciem na wizytę należy zapisać swoje pytania i wątpliwości. Poniżej podano przykładowe pytania, jakie można zadać. Należy też zapisać odpowiedzi udzielone podczas wizyty, aby móc je później przejrzeć.

Jaki rodzaj radioterapii otrzymam?

Ile zabiegów radioterapii przejdę?

Jakich skutków ubocznych mogę się spodziewać w trakcie radioterapii?

Czy skutki uboczne miną po zakończeniu radioterapii?

Jakich późnych skutków ubocznych mogę się spodziewać po zakończeniu radioterapii?